Het onderwijs heeft de taak om kwalitatief hoogwaardig lees- en spellingonderwijs te bieden. Een cruciaal aspect hiervan is het tijdig signaleren van leerlingen die moeite hebben met lezen en spellen en hen de juiste ondersteuning te bieden. De "Handreiking voor de invulling van ondersteuningsniveau 2, 3 en 4 bij lees-/spellingproblemen en dyslexie" van het NKD biedt scholen en leerkrachten duidelijke richtlijnen en verwachtingen. In deze handreiking worden de stappen beschreven die het onderwijs en, indien nodig, de zorg moeten zetten voor leerlingen met (ernstige) lees- en/of spellingproblemen. Deze stappen worden uitgelegd aan de hand van het continuüm van zorg (Struiksma, 2005). Het continuüm van zorg omvat verschillende niveaus van ondersteuning, waarbij de intensiteit en specificiteit van de hulp toenemen naarmate de problemen hardnekkiger blijken te zijn.

Wanneer een leerling moeite heeft om bij te blijven met de groep en de lees- en/of spellingontwikkeling stagneert, is een gerichte interventie noodzakelijk. Dit geldt specifiek voor de zwakste 10% van de leerlingen die bij de tweede hoofdmeting op rij een E-score of V-score behalen op lees- en/of spellingtoetsen. We hebben het dan over ondersteuningsniveau 3 (ON3) van bovengenoemd continuüm. Waar ON2 in de klas kan worden uitgevoerd, krijgen leerlingen voor ON3 vaak buiten de klas een gerichte interventie aangeboden.

Met gerichte interventie wordt bedoeld dat de aanpak aansluit bij de individuele behoeften en de hiaten in de lees- en/of spellingontwikkeling van de leerling. De keuze voor een geschikte interventie wordt bepaald door een lees- en/of spellinganalyse. De begeleiding kan individueel plaatsvinden of in kleine groepjes van maximaal vier leerlingen. De ondersteuning moet worden gegeven door een gekwalificeerde professional, zoals een remedial teacher of leesspecialist, waarbij de leertijd wordt uitgebreid met minimaal drie keer 20 minuten per week.

Het is cruciaal om de geboden hulp en de evaluaties daarvan vast te leggen in een handelingsplan. Als een leerling ondanks deze intensieve hulp geen vooruitgang boekt, wijst dit op een hardnekkig probleem. In dat geval kan de leerling worden doorverwezen naar gespecialiseerde zorg. Hiervoor is het belangrijk dat er een dossier is opgebouwd, waarin onder andere staat welke interventies zijn ingezet en wat de effecten daarvan zijn. Op basis van dit dossier wordt beoordeeld of de leerling in aanmerking komt voor een dyslexieonderzoek. Klik hier voor meer informatie en een format van het leerlingdossier.

Scholen lopen tegen diverse uitdagingen aan bij de inzet van ON3 in het onderwijs. Enkele van de belangrijkste uitdagingen zijn:

1. Gebrek aan voldoende gekwalificeerd personeel
2. Tijdgebrek
3. Hoge administratieve lasten
4. Ouderbetrokkenheid
5. Weerstand tegen veranderingen

Een van de grootste obstakels is het tekort aan gekwalificeerde professionals die de gespecialiseerde interventies kunnen uitvoeren. Tips:

• Investeer in interne opleidingen en trainingen voor medewerkers om hun kennis en vaardigheden op het gebied van lees- en spellingproblemen te verbeteren.
• Zet een doorlopend professionaliseringstraject op voor leerkrachten, waarbij zij regelmatig bijscholing krijgen.
• Organiseer interne workshops en kennisdelingssessies waarbij leerkrachten van elkaar leren.
• Zorg dat er voldoende knowhow (kennis en ervaring) is over de inzet van de gekozen interventies.
• Zoek contact met een andere school in de buurt om met elkaar te sparren en van elkaar te leren.
• Vraag tijdens het IB-netwerkoverleg aan andere scholen uit je bestuur om tips.
• Scholen kunnen samenwerkingen aangaan met hogescholen en universiteiten die IB’ers en leesspecialisten opleiden. Dit kan stageplaatsen en werkervaringsplekken bieden voor studenten, wat de instroom van gekwalificeerd personeel vergemakkelijkt.

Intensieve interventies vragen om veel tijd, zowel van de betrokken professionals als van de leerlingen. Tips:

• Zorg voor (gedeeltelijk) flexibele roosters zodat er ruimte komt voor intensieve interventies zonder dat dit ten koste gaat van andere lessen.
• Train leerkrachten in effectief tijdsmanagement en prioritering van taken.
• Gebruik bewezen effectieve softwareprogramma’s, waarmee de interventie efficiënt en succesvol ingezet kan worden.
• Maak gebruik van tutors.

Het bijhouden van handelingsplannen, leerlingdossiers en de evaluatie van interventies brengt een aanzienlijke administratieve last met zich mee. Dit kan ten koste gaan van de tijd die leerkrachten en ondersteunend personeel kunnen besteden aan directe leerlingbegeleiding. Tips:

• Gebruik van digitale tools en systemen die deze processen automatiseren en stroomlijnen.
• Veel LVS’en hebben automatiseringsmogelijkheden, zoals het automatisch genereren van rapporten en voortgangsoverzichten, wat de administratieve werklast aanzienlijk kan verminderen.
• Gebruik documentmanagement software om alle leerlingdossiers en handelingsplannen centraal en digitaal op te slaan. Dit maakt het eenvoudig om informatie te beheren, te delen en te zoeken.
• Maak gebruik van gestandaardiseerde sjablonen en vooraf ingevulde formulieren voor handelingsplannen en evaluaties. Dit bespaart tijd en zorgt voor consistentie in de administratie.
• Zorg voor training en ondersteuning van medewerkers in het gebruik van de digitale systemen. Dit verhoogt de efficiëntie en het vertrouwen in het gebruik van de tools.

Het betrekken van ouders bij het ondersteuningsproces is essentieel, maar niet altijd eenvoudig. Ouders zijn soms moeilijk te bereiken of te betrekken bij de interventies, wat de effectiviteit van de ondersteuning kan verminderen. Tips:

• Zorg voor regelmatige en laagdrempelige communicatie met ouders via ouderavonden, nieuwsbrieven en digitale platforms.
• Ontwikkel programma's die ouders betrekken bij het leerproces, zoals workshops en informatiesessies.
• Bied ouders flexibele contactmomenten aan om te zorgen dat ze betrokken kunnen blijven, ondanks drukke schema’s.

Sommige scholen of leerkrachten kunnen weerstand bieden tegen de implementatie van nieuwe interventies of ondersteuningsstrategieën, vooral als deze veel veranderingen in de dagelijkse praktijk vereisen. Dit kan de inzet van ondersteuningsniveau 3 bemoeilijken. Tips:

• Bevorder een schoolcultuur die verandering en innovatie omarmt door successen te vieren en het belang van verbeteringen te benadrukken.
• Zorg voor betrokkenheid van leerkrachten en bied eigenaarschap.
• Bied leerkrachten ondersteuning en coaching bij de implementatie van nieuwe strategieën en interventies.
• Introduceer veranderingen stapsgewijs om weerstand te verminderen en de aanpassing te vergemakkelijken.

Kan jouw school ook ondersteuning gebruiken bij de inzet van ON2 en/of 3? Neem dan gerust contact op!