Taalachterstanden bij kinderen in het basisonderwijs zijn een complex probleem dat grote gevolgen heeft. Een taalachterstand kan leiden tot leerproblemen en leerachterstanden. Kinderen met een taalachterstand lopen een vergroot risico op laaggeletterdheid. Het is van groot belang dat er blijvend aandacht wordt besteed aan het voorkomen en aanpakken van taalachterstanden. Alleen dan krijgen alle leerlingen een gelijke kans op een goede start in de maatschappij.

Zo’n taalachterstand heeft vaak een sociale component. De oorzaak is in veel gevallen een gebrek aan taalstimulering thuis, soms in combinatie met een andere moedertaal. Ook kan een taalontwikkelingsstoornis of dyslexie of een gehoorprobleem de oorzaak zijn van de taalachterstand. Taal is nauw verbonden aan kansen, daarom staat taal al jarenlang centraal in het bestrijden van onderwijsachterstanden. Kinderen met een achterstand lopen een vergroot risico op laaggeletterdheid. Het gevolg is dat deze leerlingen uitstromen op een lager niveau. Een taalachterstand kan bovendien leiden tot een verminderd zelfvertrouwen, minder goede schoolprestaties en minder kansen op de arbeidsmarkt.

De laatste jaren dalen de taalprestaties van Nederlandse leerlingen. Vooral kinderen uit taalarme omgevingen worden getroffen door deze daling. Dit zijn vaak kinderen van ouders met lagere inkomens.

Uit internationaal vergelijkend PISA-onderzoek uit 2019 naar de leesprestaties blijkt de leesvaardigheid van kinderen met ouders met een laag opleidinginsniveau sneller te dalen dan dat van kinderen met ouders met een middelbaar of hoog opleidinginsniveau.

Ouders blijken er niet in te slagen om de geletterdheid van hun kinderen te vergroten. Het gebrek aan kwaliteitsvolle taalstimulering vanuit huis kan leiden tot een taalachterstand. Uit onderzoek van Fernald, Marchman, & Weisleder uit 2012 blijkt dat op 3-jarige leeftijd kinderen van theoretisch opgeleide ouders gemiddeld twee keer zoveel woorden beheersen als kinderen van praktisch opgeleide ouders of ouders zonder opleiding.

De taalontwikkeling begint al op jonge leeftijd, wanneer kinderen hun eerste woordjes leren. De taalvaardigheid ontwikkelt zich stapsgewijs tot steeds complexere structuren. Taalontwikkeling is een individueel proces dat per kind kan verschillen. Het is daarom van belang dat scholen aandacht besteden aan de individuele ontwikkeling en waar nodig extra ondersteuning bieden om de taalvaardigheid verder te ontwikkelen.

In de onderbouw gaat de taalontwikkeling spelenderwijs. Er wordt voorgelezen, gezongen, geluisterd, verteld en er worden opdrachtjes gegeven. Gaandeweg leren kinderen het verband tussen klanken en letters. Ook het leren van de betekenis van woorden en zinnen, en hoe deze correct worden gebruikt, leren kinderen vooral spelenderwijs.

In de middenbouw wordt de taalontwikkeling verder uitgebouwd. Kinderen leren lezen en schrijven. Ook wordt er veel aandacht besteed aan het vergroten van de woordenschat en het begrijpend lezen. Stap voor stap leren kinderen grammaticale structuren zoals samengestelde zinnen en het gebruik van verwijswoorden.

In de bovenbouw ligt de nadruk op het verfijnen van de taalvaardigheid en het vergroten van het taalbegrip. De woordenschat wordt verder uitgebreid en kinderen leren over de betekenis van woorden en hun context. Kinderen leren over de vergelijkingen, metaforen en andere stijlfiguren. Ook leren ze om meer complexe teksten, zoals nieuwsberichten, te begrijpen en te analyseren.

De educatieve software van Lexima ondersteunt op het gebied van lezen en schrijven. De software sluit bovendien aan bij de onderwijsbehoefte van de leerling en is afgestemd op zijn of haar specifieke lees- of spellingontwikkeling.

Lees meer over de inzet van software bij een taalachterstand.

Geef leerlingen die risico lopen op problemen met lezen en spelling op tijd de juiste ondersteuning. Een effectieve aanpak van lees- en spellingachterstanden is gestructureerd en sluit aan bij de problematiek van de leerling.

De inzet van Bouw! vanaf halverwege groep 2 voorkomt leesproblemen. Leerlingen hebben hun leven lang profijt van het werken met Bouw!.

Letterster pakt zowel lezen als spelling gecombineerd aan, maar kan ook ingezet worden voor enkel lezen of enkel spelling.

BLOON helpt leerlingen die moeite hebben met spelling en werkwoordspelling, het wordt ook ingezet om de woordenschat uit te breiden.

Flits! Tutorlezen helpt leerlingen met een radende of spellende leesstrategie en leerlingen waarbij het geautomatiseerd lezen nog niet tot stand is gekomen.

Dexlex helpt leerlingen die de spellingsregels nog niet beheersen door ze op verschillende manieren en niveaus te trainen.

Boekies is het leesprogramma met ruim 2.000 digitale kinder- en jeugdboeken. De inzet leidt tot meer leesplezier en een betere leesvaardigheid.

Hieronder geven we enkele tips om kinderen die een taalachterstand hebben te helpen hun taalvaardigheid en taalontwikkeling te stimuleren.

Voorlezen: Voorlezen is een goede manier om de taalontwikkeling te stimuleren. Het vergroot de woordenschat, de taalvaardigheid en het begrip van verhalen. Zorg dat er regelmatig wordt voorgelezen en kies boeken die aansluiten bij de leeftijd en belevingswereld van het kind.

Taalspelletjes: Er zijn tal van spelletjes en activiteiten die je kunt doen om de taalontwikkeling te stimuleren en de taalvaardigheid te verbeteren. Denk onder meer aan spelletjes waarbij kinderen woorden raden, rijmwoorden bedenken of verhalen maken.

Taalstimulerende omgeving: Zorg voor een taalstimulerende omgeving thuis en op school. Praat veel met het kind, stel open vragen en laat het kind vertellen over zijn of haar ervaringen. Lees samen boeken en bespreek deze. Stimuleer het kind om nieuwe woorden te gebruiken en te leren.

Differentiatie in de klas: Als leerkracht kun je differentiëren in de klas, waarbij er extra aandacht is voor kinderen met een taalachterstand. Dit kan bijvoorbeeld door middel van instructie op maat, extra oefeningen of het gebruik van visuele ondersteuning.

Taalondersteuning: Als de taalachterstand van het kind ernstig is, kan het nodig zijn om taalondersteuning te bieden. Dit kan bijvoorbeeld door middel van taalcoaching of logopedie.