Ierse scholieren zijn de beste lezers van Europa. Maar het Ierse succes kwam niet vanzelf. Hoe heeft Ierland, na een dramatische daling in leesvaardigheid, zijn weg naar de top gevonden? En wat kunnen wij leren van het Ierse leesonderwijs?

Het is misschien verrassend, maar het succes van Ierland op het gebied van leesonderwijs komt niet met een hoge prijs. Ierland besteedt slechts 3,2 procent van zijn bruto binnenlands product (bbp) aan onderwijs, vergeleken met een gemiddelde van 5,1 procent in de 38 OESO-landen en 5,4 procent in Nederland. Volgens OESO is het simpelweg inzetten van extra geld geen oplossing is voor onderwijsproblemen. Wat is dan wel de sleutel tot succes?

Het succesverhaal van Ierland begon met een 'nationale schok'. In 2009 bleek uit resultaten van het Pisa-onderzoek dat de leesvaardigheid van scholieren dramatisch was gedaald. Aangezien Ierland kort daarvoor zwaar was getroffen door de bankencrisis, was er geen extra geld om in het onderwijs te investeren. De overheid besloot daarom: 'achieve more with less' en lanceerde een nationale lees- en rekenstrategie.

In de Pisa-resultaten van 2009 scoorde 17,2 procent van de kinderen onder level 2, het niveau dat nodig is om goed mee te komen in de maatschappij. In 2022 was dit percentage teruggebracht tot 11 procent. Ter vergelijking: 33 procent van de Nederlandse kinderen behaalde bij de laatste meting dit niveau niet.

Leesvaardigheid stond centraal in de nationale lees- en rekenstrategie. De tijd die basisscholen aan lezen besteden werd verhoogd van één naar vijf uur per week. Bovendien kregen lees- en rekenvaardigheid een grotere rol binnen de lerarenopleiding, die verlengd werd van drie naar vier jaar. Er werd ook geïnvesteerd in de betrokkenheid van ouders en de leesvaardigheid van de docenten. Niet alleen taaldocenten, maar alle docenten kregen opdracht leesvaardigheid onderdeel van hun vak te maken.

Een belangrijke factor in het succes van het Ierse leesonderwijs zijn de DEIS-scholen. Deze scholen ontvangen extra middelen voor schoolmaaltijden, buitenschoolse activiteiten en extra lessen voor kwetsbare kinderen. Sommige DEIS-scholen beschikken over een bibliotheek van het JSCP Library Project. Oprichtster Kathleen Moran vertelt: ‘Onze bibliotheken zijn meer dan een plek waar kinderen een boek lenen.’ Ze zit midden in de bibliotheek vol vrolijk gekleurde stoelen en tafels, boekenkasten versierd met tekeningen en knusse leeshoeken. ‘Er is altijd een bibliothecaris aanwezig om de kinderen te helpen. De bibliotheek moet een veilige haven voor ze zijn.’ ¹

Een deel van het Ierse succes is te danken aan de focus op vroege interventie. Scholen kunnen subsidie aanvragen voor het Reading Recovery Program, waarbij kinderen van vijf en zes met een taalachterstand maximaal twintig weken één-op-één les krijgen. Dit helpt om problemen vroegtijdig te identificeren en achterstanden te voorkomen. Lerares Aoileann Farley zegt: 'De fundamenten van lezen leg je wanneer kinderen nog heel klein zijn. Door het letterbegrip van kinderen vanaf het eerste jaar nauwkeurig bij te houden, komen problemen met de leesvaardigheid sneller aan het licht. We proberen zo snel in te grijpen en te ontdekken of kinderen bijvoorbeeld last hebben van dyslexie. In dat geval kunnen we tijdig een schoolpsycholoog of andere ondersteuning inschakelen.’ ¹

Net als in Nederland werd het verlies van leesplezier gezien als een belangrijke oorzaak van de achteruitgang in leesvaardigheid. Farley: ‘Elke klas heeft een eigen bibliotheek en een leeshoek, waarmee we hopen dat de leerlingen lezen gaan associëren met een fijn rustmoment. We nemen het tegenwoordig op tegen Instagram en TikTok, dus kinderen moeten lezen leuk gaan vinden. Over het algemeen hebben we geen moeite met het aantrekken van leraren die zelf ook graag een boek oppakken.’

Na 2009 werd ook de methode DEAR-time geïmplementeerd. DEAR staat voor ‘Drop Everything and Read’, een succesvolle aanpak waarbij elke dag tijd wordt gereserveerd voor rustig lezen. Deze methode bevordert niet alleen de leesvaardigheid, maar ook het leesplezier.

¹ Dit artikel is gebaseerd op informatie afkomstig van de pagina Onderwijs in Europa: Wat maakt het Ierse leesonderwijs zo succesvol? op Follow the Money.