Dyscalculie: inzichten, kenmerken en behandeling

Dyscalculie is een specifieke leerstoornis die aanhoudende rekenproblemen veroorzaakt. Kinderen met dyscalculie hebben daarom passende begeleiding en ondersteuning nodig. Educatieve programma’s kunnen hierin een rol spelen, om de belemmeringen te verminderen.

Of je nu een schoolleider, onderwijsprofessional of ouder bent, samen met Lexima vind je de praktische hulpmiddelen en ondersteuning bij taalondersteuning. Omdat iedereen een eerlijke kans op succes verdient.

• ✓ Voor een betere lees-, spelling- en taalvaardigheid
• ✓ Effectief bevonden door experts
• ✓ Ondersteuning voor effectief gebruik

Dyscalculie is net zoals dyslexie een specifieke leerstoornis. De definitie van dyscalculie is: Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot/accuraat oproepen/toepassen van reken-/wiskundekennis (feiten/afspraken).

Dyscalculie uit zich in aanhoudende problemen met rekenen. Deze rekenproblemen zijn hardnekkig en verdwijnen niet door extra instructie of veel te oefenen met rekenen. De leerstoornis is aangeboren en niet het gevolg van omgevingsfactoren en/of een beperking.

In onze samenleving wordt goed kunnen rekenen hoog gewaardeerd, want het speelt een belangrijke rol in onze dagelijkse leven. Voor sommige leerlingen verloopt het leren echter minder vlot dan voor anderen. In bepaalde gevallen zijn de verschillen zo aanzienlijk en hardnekkig dat het automatiseren niet lukt. Bij deze leerlingen kan er sprake zijn van dyscalculie. Deze leerlingen blijven, ondanks hun inzet, achter op niveau.

Ongeveer twee procent van alle kinderen heeft dyscalculie. Sinds de laatste DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 2013) wordt er echter niet meer gesproken van dyscalculie, maar van een ‘specifieke leerstoornis met beperkingen in het rekenen’. Hans van Luit, hoogleraar orthopedagogiek aan de Universiteit Utrecht zegt in een interview met Balans hierover: “Door deze algemene omschrijving voldoen ook rekenzwakke kinderen aan de kenmerken en stijgt het aantal kinderen met deze aandoening enorm tot zo’n 25%.”

Om van dyscalculie te kunnen spreken, moet er volgens Annemie Desoete sprake zijn van drie criteria:

Personen met dyscalculie behoren, in vergelijking met een relevante referentiegroep van leeftijds- en opleidingsgenoten, tot de zwakste 10% als het gaat om hun prestaties bij valide, betrouwbare rekentests. Dit betekent dat hun rekenvaardigheden significant achterblijven bij wat normaal verwacht mag worden op hun leeftijd.

De rekenproblemen blijken hardnekkig en resistent te zijn, ondanks gedegen onderwijs en extra gerichte hulp gedurende minstens drie tot zes maanden. Dit houdt in dat de moeilijkheden met rekenen aanhouden, zelfs na intensieve en specifieke interventies. Het moet duidelijk zijn dat het reguliere onderwijsaanbod niet volstaat om aan de onderwijsbehoeften van het kind te voldoen. Dyscalculie is dus van niet-voorbijgaande aard.

De hardnekkige leerproblemen kunnen niet volledig verklaard worden door andere condities in of buiten de leerling. Dit zijn mogelijk verstandelijke beperkingen, emotionele moeilijkheden, zintuiglijke beperkingen of ongunstige condities in de omgeving. Met andere woorden: de leerproblemen zijn ernstiger dan men op basis van de genoemde ongunstige condities zou verwachten.

Kortom, we spreken van dyscalculie als er hardnekkige problemen zijn met het leren en vlot/accuraat oproepen/toepassen van reken-/wiskundekennis (feiten/afspraken). Hoe hardnekkiger de kennislacunes zijn, des te waarschijnlijker het is dat het gaat om dyscalculie.

Volgens Annemie Desoete komt dyscalculie in het basisonderwijs vaak tot uiting door problemen met het splitsen van getallen (zoals 5 = 1+4, 2+3) en het blijven gebruiken van vingerrekenen. Kinderen met dyscalculie hebben moeite met het onthouden van basiscombinaties tot 10, vermenigvuldigen, delen en klokkijken. Ze missen vaak het begrip van rekenkundige begrippen zoals keer, dubbel, teller, noemer, lijnstuk, kromme, rechte, etc. Ook contextrijke opgaven (vraagstukken, toepassingen) kunnen problemen veroorzaken. Het maken van mentale voorstellingen van rekenopgaven, het koppelen van meeteenheden en werken bij benadering zijn voor hen lastig. Deze kenmerken maken vroegtijdige herkenning en gerichte ondersteuning essentieel om de leerervaring en rekenvaardigheden van deze kinderen te verbeteren.

Vraag jij je ook af wat er met een leerling aan de hand is? Heb je het vermoeden dat hij of zij moeite heeft met rekenen? Misschien blijft de leerling moeite houden met automatiseren, vaak op de vingers blijven tellen en onzeker klinken bij het geven van antwoorden? Sommige leerlingen behalen, met veel en lang oefenen, hun tafeldiploma, om dan te ervaren dat die kennis als het ware verdampt. Na een paar weken kunnen ze opnieuw gaan oefenen.

De worsteling met rekenen is er al jaren en jij, jouw collega's en de ouders hebben al veel geprobeerd om het probleem op te lossen. Julie vermoeden wordt steeds meer bevestigd voor dyscalculie. Het is dan verstandig om de leerling te testen met een psychologische dyscalculie onderzoek. Dit dient niet alleen om te bepalen of er inderdaad sprake is van dyscalculie. Het geeft ook onderbouwde adviezen over de vervolgaanpak.

Dyscalculie is niet te genezen, maar er zijn wel effectieve manieren om kinderen met deze rekenstoornis te ondersteunen. Jouw rol als gespecialiseerde leerkracht is cruciaal. Jij begrijpt namelijk hoe een kind tot de verkeerde uitkomst van een som komt en kan daarin gericht bijsturen. Hierdoor kan je de specifieke behoeften van leerlingen adresseren en hun individueel maatwerk aanbieden.

Daarnaast weten we dat goede instructie en feedback evenals voldoende instructietijd van belang is om vlot te leren rekenen. Stel bovendien hoge maar haalbare doelen, oefen veel, zet in op autonome motivatie en geef constructieve en informatieve feedback.

Bij de integrale aanpak van dyscalculie ligt de focus op preventie, remediëren van rekenproblemen en het compenseren. Deze aanpak is bewezen effectief en biedt leerlingen ondersteuning op maat.

Om ervoor te zorgen dat iedere leerling rekenkennis verwerft, getalbegrip wordt gestimuleerd en zich kan ontwikkelen in rekenvaardigheid, dient het onderwijs een zo goed mogelijk basisaanbod voor iedereen te realiseren. Aangepast onderwijs aanbieden is hier van groot belang, zeker voor kinderen die risico lopen op rekenproblemen en dyscalculie.

Hulpmiddelen bij dyscalculie zijn essentieel om kinderen te ondersteunen in hun leerproces en het dagelijks leven. De programma’s maken afstemming van instructie op de vaardigheden van het kind mogelijk en dragen bij aan het verbeteren van hun rekenvaardigheid en het vergroten van het getalbegrip. Daarnaast helpen hulpmiddelen vaak bij het verminderen van de frustraties die gepaard gaan met dyscalculie, rekenmotivatie te bevorderen en dragen ze bij aan het vergroten van het zelfvertrouwen.

Wist je dat het ook mogelijk is om vaardigheidstrainingen te volgen? We bieden trainingen aan voor onderwijsprofessionals en ook voor leerlingen. Door een training te volgen zet je een programma succesvol in.

Bij de integrale aanpak van dyscalculie ligt de focus op preventie, remediëren van rekenproblemen en het compenseren. Deze aanpak is bewezen effectief en biedt leerlingen ondersteuning op maat.

Om ervoor te zorgen dat iedere leerling rekenkennis verwerft, getalbegrip wordt gestimuleerd en zich kan ontwikkelen in rekenvaardigheid, dient het onderwijs een zo goed mogelijk basisaanbod voor iedereen te realiseren. Aangepast onderwijs aanbieden is hier van groot belang, zeker voor kinderen die risico lopen op rekenproblemen en dyscalculie.

Wil je je verdiepen in dyscalculie en rekenproblemen? Hier zijn enkele aanbevolen boeken:

• ‘Dyscalculie! Wat nu?’ door Hans van Luit
• ‘Dit is dyscalculie: Achtergrond en aanpak’ door Hans van Luit
• ‘Rekenproblemen en dyscalculie: theorie, onderzoek, diagnostiek en behandeling’ door A.J.J.M. Ruijssenaars, J.E.H. Van Luit en E.C.D.M. Van Lieshout
• ‘Berekend! Van rekenprobleem tot dyscalculie’ door Em. prof. dr. Wied Ruijssenaars en drs. Cécile Ruijssenaars-Elshoff
• ‘Het Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en Dyscalculie’ door Mieke van Groenestijn, Ceciel Borghouts en Christien Janssen

Of lees het educatief pakket ‘Proef op de som - studeren met dyscalculie’ met boek en bijbehorende film van Annemie Desoete, Valérie van Hees, Wim Tops en Marc Brysbaert.

Meer weten over dyscalculie en het aanschaffen van onze programma’s ? Neem gerust contact met ons op. We helpen je graag verder.