Kansengelijkheid verdient alle aandacht

Er wordt de laatste tijd veel aandacht besteed aan gelijke kansen in het onderwijs, zowel vanuit de onderwijsinspectie als vanuit de media. Terecht, want het verschil tussen leerlingen van laag- en hoogopgeleide ouders lijkt verder toe te nemen.

Aandacht voor gelijke kansen is niet nieuw, sinds de jaren 70 krijgt dit onderwerp aandacht. Uitspraken als: ‘gelijke kansen en geletterd worden in het onderwijs zijn mensenrechten’ zijn dan ook geen uitzondering. Kansengelijkheid voor iedereen blijkt echter in de praktijk een lastig probleem, het opleidingsniveau van de ouders blijkt vaak bepalend voor de toekomst van een kind. Lexima vroeg dr. Kees Vernooy wat kansengelijkheid is en hoe we kunnen zorgen dat we kinderen echt gelijke kansen bieden om hun talenten, kennis en vaardigheden te ontwikkelen om een later een positie in de maatschappij te kunnen verwerven.

Nederland staat er niet goed voor wat betreft gelijke kansen in het onderwijs. Om misverstanden te voorkomen: gelijke kansen betekent niet dat iedereen op hetzelfde niveau het onderwijs verlaat. Het betekent wél dat kinderen uit risicogroepen een basis in het onderwijs leggen waarmee ze zich in de samenleving kunnen redden. Het is erg zorgelijk dat er in grote mate kwaliteitsverschillen tussen scholen ontstaan. Daardoor krijgt niet ieder kind dezelfde kansen. Volgens de Inspectie van het onderwijs is Nederland internationaal koploper geworden wat betreft niveauverschillen tussen scholen.

Leesvaardigheid is sterk verbonden met gelijke kansen. Leesvaardigheid dient daarom de eerste prioriteit te hebben bij het realiseren van gelijke kansen. Kinderen die niet goed leren lezen zijn sterk in het nadeel, zowel op school als in hun latere functioneren in de samenleving. Dus zonder aandacht voor de leesvaardigheid is er geen effectieve aandacht voor gelijke kansen mogelijk.

De belangrijkste voorwaarde is dat scholen zich ervan bewust moeten zijn dat sommige kinderen sterk van hen afhankelijk zijn. Een deel van de ouders kan hun kinderen namelijk niet helpen. Zo begreep bijvoorbeeld tijdens de lockdown een op de drie ouders de lesstof van groep 8 niet. Kinderen van deze ouders zijn dus volledig afhankelijk van de school. De scholen moeten ook de ambitie hebben om deze leerlingen te ondersteunen en een zo goed mogelijke schoolloopbaan te geven. De prioriteit van scholen moet liggen bij taal en lezen. Zonder goed taalonderwijs zullen ook de andere vakken achterblijven. Ook een goede evidence based professionaliteit van de leraren is nodig. Vooral internationaal zien we dat veel leraren goed weten welke handvatten de wetenschap geeft om passend leesonderwijs te geven. Scholing van de leraren op dit gebied zorgt ervoor dat de resultaten van de school omhooggaan. In Nederland gebeurt dat nog veel te weinig. Een goede schoolleiding bemoeit zich met wat er in de klas gebeurt. Als er geen degelijk onderwijskundig leiderschap is, gebeurt er niks. Ook de ontwikkeling van de leraren hangt samen met het niveau van het leiderschap.