PISA 2022: Hoe wij helpen bij leesvaardigheid en rekenen

Deze maand zijn de resultaten van de PISA-2022 uitgekomen. In dit driejaarlijks onderzoek wordt gekeken naar de vaardigheden en kennis van 15-jarige leerlingen op het gebied van wiskunde, lezen en natuurwetenschappen. Er wordt getoetst in hoeverre zij de op school geleerde vaardigheden kunnen toepassen in dagelijkse situaties.

De Nederlandse wiskundeprestaties zijn nog nooit zo sterk gedaald. Nederlandse jongeren zijn nog steeds gemiddeld beter dan jongeren uit andere landen, maar ruim een kwart (27%) van de Nederlandse leerlingen is ‘onvoldoende wiskundig geletterd’. Dit percentage is flink toegenomen, terwijl het aantal ‘excellent wiskundig geletterde’ leerlingen gelijk is gebleven (4%).

Zoals gezegd doet Nederland het internationaal nog steeds goed op het gebied van wiskunde. Er zijn maar 8 landen die significant hoger scoren, ten opzichte van 63 landen die significant lager scoren. Nederlandse jongeren ervaren ook minder angst voor wiskunde dan andere jongeren. Toch is de helft van de leerlingen bang om slechte cijfers te halen, is 40% van hen bang om te zakken voor wiskunde en geeft ongeveer een kwart aan dat zij zich hulpeloos voelen bij het oplossen van wiskunde problemen. Met name meisjes ervaren deze angst. (Zij zijn ook net iets meer achteruitgegaan dan jongens op het gebied van wiskunde.) De helft van de leerlingen is ook niet erg zelfverzekerd over het oplossen van wiskunde-opdrachten. De meeste leerlingen (80%) willen het wel goed doen, maar veel van hen ervaren onzekerheid.

Nederlandse leerlingen zijn goed in het wiskundige domein ‘toepassen’. Het domein ‘redeneren’ gaat hen het minst goed af.

Tot slot hangen de prestaties van leerlingen sterk samen met het opleidingsniveau van hun ouders: leerlingen met hoogopgeleide ouders of middelbaar opgeleide ouders halen significant hogere scores dan leerlingen met laagopgeleide ouders.

Leesvaardigheid wordt door de onderzoekers gedefinieerd als ‘het begrijpen van, gebruiken van, evalueren van, reflecteren op en omgaan met teksten om je doelen te bereiken, je kennis en potentieel te verruimen en deel te nemen aan de maatschappij’.

Helaas is de leesvaardigheidsscore van Nederlandse leerlingen significant gedaald. Vanaf 2015 is een dalende trend zichtbaar die steeds sterker lijkt te worden. Nederland scoort dan ook significant lager dan de gemiddelde leesvaardigheidsscore van leeftijdsgenoten uit andere landen. Nederland scoort het laagst van bijna alle EU14-landen (de oorspronkelijke EU-landen), terwijl tot en met 2015 hoger dan gemiddeld gescoord werd.

PISA werkt met niveaus: niveau 2 is het niveau wat nodig is om goed te kunnen functioneren op school en in de maatschappij. Maar liefst 33% van de Nederlandse 15-jargen presteert ónder niveau 2. Zij lopen dan ook het risico laaggeletterd het onderwijs te verlaten. Dit percentage is gegroeid van 18% in 2015, 24% in 2018 tot 33% in 2022. Deze leerlingen kunnen door hun zwakke taalvaardigheid waarschijnlijk minder goed functioneren op school en in de maatschappij.

Ook voor leesvaardigheid geldt: het opleidingsniveau van ouders hangt sterk samen met de prestaties van kinderen. Leerlingen met hoogopgeleide ouders of middelbaar opgeleide ouders hebben een significante leesvoorsprong op leerlingen met laagopgeleide ouders.

Nederlandse jongeren zijn minder positief over het gevoel ‘erbij te horen op school’ dan in 2018.

De prestaties van Nederlandse leerlingen laten zowel bij wiskunde als leesvaardigheid een achteruitgang zien. Twee gebieden waarop Lexima een rol speelt.

De sterk dalende Nederlandse wiskundeprestaties vragen om aandacht. Op onze interne rekendag begin december kwam naar voren dat rekenmethodes vaak veel te snel gaan voor leerlingen, waardoor zij op de basisschool al achter gaan lopen. Programma’s als Rekenheld, Bareka en Rekensprint zijn een mooie aanvulling om leerlingen meer te laten oefenen en de hiaten bij leerlingen op te vullen. Gezien het feit dat ruim een kwart van de leerlingen ‘onvoldoende wiskundig geletterd’ is, lijkt dit nu nóg relevanter. Hiermee zouden ook de doelen van het rekenonderwijs beter gehaald kunnen worden: functioneren in de maatschappij en aansluiten bij het vervolgonderwijs.

Veel oefenen met programma’s van Lexima kan mogelijk ook leiden tot minder angst op het gebied van rekenen/wiskunde. Immers: hoe beter je ergens in bent, hoe zelfverzekerder je erover voelt. Gezien de hoge cijfers op het gebied van hulpeloosheid/bangheid, is dit dan ook hard nodig. Hierbij zou vooral geoefend worden met redeneren, aangezien jongeren hier het slechts op scoren.

Op het gebied van leesvaardigheid gaat het nog slechter. Steeds meer jongeren (33%) lopen het risico om laaggeletterd te worden. Dit maakt de programma’s van Lexima nog essentiëler en belangrijker. Voorkomen moet worden dat deze jongeren niet goed kunnen functioneren op school en in de maatschappij. Preventief beginnen (Bouw!), volhouden met remediëren (Letterster, BLOON, Dexlex, Flits) en helpen met compenseren (Alinea Online, Alinea Suite, Kurzweil Suite en Read&Write) is daarom ontzettend belangrijk.

Bovendien blijkt uit veel onderzoeken dat leesmotivatie de motor is van leesvaardigheid. Nog meer aandacht en een goed plan voor leesmotivatie is dan ook urgent, aangezien we nu weer heel duidelijk zien dat de leesvaardigheidsscores enorm hard dalen.

Kortom, de noodzaak om effectief (lees- en reken)onderwijs aan te bieden is groter dan ooit! Er zijn effectieve interventies nodig die het lees- en rekenniveau van kinderen en jongeren weer op peil brengen. Lexima biedt deze interventies aan.